Zanik kości szczęki – na czym polega?

Zanik kości szczęki może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia jamy ustnej, organizmu oraz wyglądu twarzy. Niestety pacjenci często ignorują jego objawy, co miewa fatalne skutki. Dowiedz się, na czym właściwie polega zanik kości szczęki, jakie są jego przyczyny i objawy, a także możliwości leczenia.

Zanik kości szczęki – co to takiego?

Zanik kości szczęki, nazywany również atrofią, to proces polegający na zmniejszeniu objętości i gęstości tkanki kostnej w obrębie szczęki. Jak do niego dochodzi?

W fizjologicznych warunkach kości szczęki są stale poddawane procesowi przebudowy. Dzieje się to dzięki siłom, które działają na nią podczas żucia, mówienia, czy innych aktywności układu stomatognatycznego. Osteocyty (komórki kostne) otrzymują wtedy sygnał do inicjowania procesów odbudowy tkanki kostnej. Mechaniczne obciążenie kośćca jest więc niezbędne do utrzymania prawidłowej struktury i funkcji kości szczęki.

Kiedy jednak dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu układu stomatognatycznego, np. w wyniku utraty zębów, równowaga między procesami tworzenia i resorpcji (niszczenia) kości zostaje zachwiana. Brak stymulacji kościotwórczej prowadzi do zmniejszenia liczby osteocytów oraz spadku poziomu transformującego czynnika wzrostu beta (TGF-β).

Zanik kości szczęki – przyczyny

Przyczyny zaniku kości szczęki mogą być różnorodne, a do najczęstszych z nich należą:

• utrata zębów – jest to główna przyczyna zaniku kości szczęki. Kiedy ząb zostaje usunięty, kość w miejscu jego osadzenia przestaje być stymulowana podczas żucia, co prowadzi do jej stopniowej atrofii;

• choroby przyzębia – zaawansowane stany zapalne tkanek otaczających zęby mogą prowadzić do destrukcji kości wyrostka zębodołowego, co w konsekwencji przyczynia się do zaniku kości szczęki;
• długotrwałe użytkowanie protez ruchomych – nieprawidłowo dopasowane protezy mogą przyspieszać proces zaniku kości;
• choroby ogólnoustrojowe – niektóre schorzenia – nowotwory, osteoporoza, cukrzyca, mogą przyspieszać atrofię kości, również w obrębie szczęki.
• wiek – wraz z wiekiem zmniejsza się gęstość tkanki kostnej – także tej tworzącej kości szczęki.

Jak objawia się zanik kości szczęki?

Objawy zaniku kości szczęki mogą być początkowo trudne do zauważenia, ale w miarę postępu schorzenia stają się coraz wyraźniejsze.

Pierwszym symptomem atrofii mogą być problemy z protezami. Mimo tego, że wcześniej były dobrze dopasowane, w przypadku zaniku kości stają się luźne i niestabilne. Osoby, które dotknęła atrofia tkanki kostnej w szczęce, mogą skarżyć się na trudności z żuciem i mówieniem oraz na nadwrażliwość zębów. Sygnałem alarmowym jest również ich zwiększona ruchomość i recesja dziąseł, czyli ich cofanie się i odsłanianie korzeni zębowych.

Zanik kości szczęki może przebiegać bezobjawowo przez długi czas. Zdarza się, że pacjent zauważa problem dopiero wtedy, gdy atrofia jest już zaawansowana. Dlatego tak ważne są regularne wizyty kontrolne u stomatologa, który może wykryć początkowe stadium zaniku kości szczęki.

Zanik kości szczęki – skutki

Skutki zaniku kości szczęki dotyczą wbrew pozorom nie tylko zdrowia jamy ustnej. Atrofia wpływa na ogólny stan organizmu oraz wygląd twarzy – na estetykę wyglądu.

Wpływ zaniku kości szczęki na jamę ustną

Zanik kości szczęki może powodować utratę zębów. Wynika to z osłabienia struktury kostnej. Zęby nie są wtedy stabilnie osadzone w kościach, przez co zwiększa się ryzyko ich wypadania. Atrofia kości zwiększa również ryzyko infekcji. Zmiany w architekturze tkanek jamy ustnej mogą tworzyć dogodne warunki do rozwoju bakterii. Skutkiem zaniku kości są też niekorzystne zmiany w zgryzie.

Oprócz tego zmniejszenie objętości kości szczęki utrudnia leczenie implantologiczne. Bywa, że nie ma możliwości stabilnego osadzenia implantów, gdyż tkanki kostnej jest „za mało”.

Wpływ zaniku kości szczęki na organizm

Zanik kości szczęki może w dalszej perspektywie powodować problemy z odżywianiem. Trudności z żuciem pokarmów mogą prowadzić do ograniczenia różnorodności diety, co z kolei może skutkować niedoborami składników odżywczych. Oprócz tego niedostatecznie rozdrobnione jedzenie może powodować zaburzenia trawienia.

Zanik kości szczęki zwiększa ryzyko chorób ogólnoustrojowych. Dzieje się tak, gdyż przewlekłe, bakteryjne stany zapalne w jamie ustnej, które mogą towarzyszyć atrofii, są czynnikiem ryzyka dla wielu schorzeń, w tym chorób serca.

Pacjent, którego dotknął problem atrofii kości, może cierpieć z powodu obniżenia jakości życia. Dyskomfort związany z problemami w jamie ustnej może utrudniać codzienne funkcjonowanie (w tym mówienie) i źle wpływać na pacjenta.

Wpływ zaniku kości szczęki na wygląd twarzy

Kość szczęki to elementy struktury twarzy. Ich zanik powoduje niekorzystne zmiany w wyglądzie pacjenta. Powoduje on przedwczesne starzenie się twarzy.

Utrata objętości kości szczęki prowadzi do zapadnięcia się policzków. Nadaje to pacjentowi starszy wygląd, niż wynika to z jego metryki. Na skutek atrofii kości dochodzi też do zmiany proporcji twarzy i opadnięcia kącików ust – ze względu na brak odpowiedniego podparcia dla mięśni. Efektem tego jest zwiększenie widoczności zmarszczek.

Czy można leczyć zanik kości szczęki?

Zanik kości szczęki nie tylko można, ale trzeba leczyć. Stomatolodzy wykorzystują dziś do tego nowe, skuteczne techniki zabiegowe. Efektem zabiegów leczących atrofię kości szczęki jest odbudowa tkanki kostnej.

Odbudowa kości szczęki

Tkankę kostną w szczęce można odbudować za pomocą:

• przeszczepów autogennych zawierających żywe komórki – pobiera się je od pacjenta;
• kościozastępczych materiałów allogennych, ksenogennych lub alloplastycznych – są one pozbawione żywych komórek.

Potencjał regeneracyjny tych materiałów może być wykorzystany dzięki naturalnym mechanizmom organizmu – osteoindukcji i osteokondukcji².

Przed wykonaniem zabiegu stomatolog przeprowadza dokładną diagnostykę obrazową obejmującą miejsce, w którym ma być odbudowywana kość. Natomiast sam procedura odbudowy rozpoczyna się od nacięcia dziąsła i jego rozsunięcia. W ten sposób stomatolog odsłania kość, którą także nacina – tworzy w niej szczelinę lub kieszonkę. W miejscu tym umieszcza materiał kościozastępczy. Czas regeneracji kości po zabiegu wynosi do 6 miesięcy.

Jak zapobiegać zanikowi kości szczęki?

Profilaktyka zaniku kości w szczęce polega (tak jak w przypadku innych problemów stomatologicznych) m.in. na regularnych wizytach w gabinecie dentysty. Lekarz może szybko i w porę zauważyć, sygnały świadczące o utracie gęstości tkanki kostnej.

By uniknąć atrofii kości w szczęce, dbaj o higienę jamy ustnej i nie dopuszczaj do stanów zapalnych w obrębie dziąseł. Jeżeli pojawiają się one u Ciebie często i są rozległe, koniecznie zgłoś się do stomatologa, który zajmie się ich wyleczeniem.

Oprócz tego, aby przeciwdziałać atrofii kości szczęki nie zwlekaj z wypełnieniem ubytku po ekstrakcji zęba. Dlaczego? Zanik kości obejmuje 50-60% zębodołu w wymiarze policzkowo-językowym oraz na wysokość i 25–30% wyrostka w ciągu pierwszych trzech miesięcy od usunięcia zęba. Po tym czasie tempo atrofii spowalnia do 1% na roku³. Dlatego jeżeli stracisz ząb – na skutek urazu czy po ekstrakcji, która była konieczna ze względu na rozległą próchnicę – jak najszybciej umów się na konsultację implantologiczną.

Zanik kości szczęki to poważny problem. Ma on konsekwencje dla zdrowie jamy ustnej i organizmu oraz wyglądu twarzy. Jednak odpowiednie leczenie może odwrócić proces atrofii. Taką możliwość daje odbudowa kości materiałem kościozastępczy lub pobranym od pacjenta. Natomiast by nie dopuścić do rozpoczęcia procesu zaniku kości, dbaj o higienę jamy ustnej, regularnie odwiedzaj stomatologa, a jeżeli stracisz ząb, jak najszybciej pomyśl o leczeniu implantologicznym.

Bibliografia: