Białe zęby w czasach zarazy

W 2020 roku na początku pandemii drastycznie spadła liczba wizyt stomatologicznych dzieci — znaczna część rodziców zrezygnowała z dalszego leczenia dzieci czy profilaktyki, obawiając się zakażenia w gabinecie stomatologicznym.

Dodatkową barierą były sytuacje, gdy ich gabinet był zamknięty lub przyjmował tylko pilne przypadki, oraz przekonanie, że ich dziecko nie wymagało leczenia stomatologicznego.

Uwaga: próchnica!

Nastąpiło to i tak już w bardzo trudnym okresie dla stomatologii dziecięcej, kiedy wskaźniki występowania próchnicy u dzieci w Polsce były alarmująco wysokie. Próchnica zębów mlecznych i stałych u dzieci i młodzieży jest powszechnym problemem na całym świecie, a Polska, jak wynika z prowadzonych badań epidemiologicznych, należy do krajów o jej wysokiej zapadalności i intensywności.

Szczególnie niepokojący jest fakt, że choroba próchnicowa pojawia się już w najwcześniejszym okresie życia i dotyczy najmłodszych dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Jak pokazują badania epidemiologiczne, w Polsce ponad 50 proc. dzieci w wieku trzech lat ma zęby dotknięte ubytkami próchnicowymi.

Za stan ten odpowiadają głównie: brak świadomości prozdrowotnej rodziców/opiekunów, niepodejmowanie badań kontrolnych i leczenia uzębienia mlecznego, co uniemożliwia skuteczne zapobieganie i wczesne leczenie minimalnie inwazyjne próchnicy u dzieci w wieku przedszkolnym.

Z badań ankietowych wynika, że w Polsce ponad 60 proc. rodziców dzieci w wieku do trzech lat nie było z dzieckiem u stomatologa, a pierwsza wizyta związana była z sytuacja nagłą, bólową lub urazem zębów.

Lecz zęby mleczne!

Należy zdawać sobie sprawę, że próchnica zębów mlecznych rozprzestrzenia się u dzieci wyjątkowo szybko, a skutki braku regularnych wizyt u dentysty są nieodwracalne. Według rekomendacji międzynarodowych i polskich towarzystw stomatologicznych, pierwsza wizyta w gabinecie stomatologicznym powinna się odbyć między szóstym a 12. miesiącem życia.

Jak wynika z raportu „Zęby na 6!«, jedynie mniej niż 5 proc. dzieci odbyło pierwszą wizytę stomatologiczną w zalecanym wieku. Rodzice zgłaszają się natomiast do gabinetu stomatologicznego z dzieckiem zbyt późno, zwykle dopiero między drugim a czwartym rokiem życia, kiedy stwierdza się już znaczne nasilenie choroby próchnicowej.

Prowadzi to w efekcie do obserwowanych często sytuacji, gdy wśród dzieci w wieku szkolnym są takie, które nigdy nie były jeszcze u dentysty lub zgłaszają się nieregularnie, wyłącznie z powodu bólu zęba. W Polsce wciąż powszednie jest przekonanie wśród rodziców, że zębów mlecznych nie należy leczyć.

Niestety świadomość, że o zęby mleczne należy dbać, jest często niewystarczająca również wśród lekarzy rodzinnych, pediatrów, a nawet części dentystów, którzy w efekcie nie prowadzą prawidłowej edukacji rodziców/opiekunów o ważnej roli zdrowia jamy ustnej dla ogólnego stanu zdrowia dziecka.

Dzieci z ubytkami próchnicowymi w uzębieniu mlecznym są ponad czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie próchnicy w zębach stałych i jej bardziej agresywny przebieg niż dzieci zdrowe.

Odpowiedzialność rodziców

Za stan zdrowia jamy ustnej dzieci odpowiedzialni są rodzice, szczególnie w czasie pandemii i obecnych ograniczeń w dostępie do regularnych wizyt profilaktycznych, od nich zależy kontrolowanie zabiegów higienicznych, a także dostarczanie zdrowej dla zębów diety.

Nieleczone ubytki próchnicowe, zęby z martwą lub zgorzelinową miazgą, procesy zapalne w przyzębiu mogą prowadzić do bardzo poważnych powikłań, z sepsą włącznie, o gwałtownym i szybkim przebiegu, zagrażających zdrowiu i życiu dziecka, często wymagających hospitalizacji.

Jak wskazują badania spośród istniejących w organizmie ognisk zakażenia 80 proc znajduje się w obrębie głowy, z czego ponad 90 proc w jamie ustnej. Obecnie sytuacja nie jest prosta. Gabinety muszą ograniczyć liczbę przyjmowanych pacjentów, a przecież doskonale wiemy jaki olbrzymi problem mamy w naszym kraju, jeśli chodzi o zdrowie jamy ustnej dzieci.

Jakie będą skutki zdrowotne tej pandemii? Nie ma profilaktyki, nie ma planowego leczenia, stąd perspektywy wyglądają niepokojąco.

W zawieszeniu

Prowadzone na szeroką skalę programy profilaktyczne opierające się na profilaktyce zbiorowej w czasie pandemii zostały zawieszone mimo istniejących ogromnych potrzeb w populacji dzieci i młodzieży. Wraz z zamknięciem szkół przestały działać gabinety szkolne, a także nadzorowane szczotkowanie zębów prowadzone w szkołach przez higienistki.

Szkolne programy zdrowia jamy ustnej, dla wielu jedyne źródło profilaktycznej higieny jamy ustnej dzieci z grup wrażliwych – podobnie zostały zawieszone z powodu zamykania szkół. Należy informować rodziców, że wizyta u dentysty dziecka jest bezpieczna i ważna dla zachowania zdrowia jamy ustnej.

We współpracy z Wielkopolskim Oddziałem Narodowego Funduszu Zdrowia, Polskim Towarzystwem Studentów Stomatologii oddział Poznań oraz konsultantem wojewódzkim w dziedzinie stomatologii dziecięcej przygotowano broszury z informacjami: czego dzieci mogą się spodziewać w gabinecie, jak między innymi będą ubrani lekarze w czasie pandemii, czy też jak przygotować się do wizyty.

Wszystko to ma na celu zmniejszyć strach dzieci i uspokoić rodziców, którzy obawiają się zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej. Obecnie wizyta stomatologiczna wygląda inaczej niż przed pandemią. Dzieci są przyzwyczajone do bardzo uważnego obserwowania wyrazu twarzy dentysty, a uśmiech i spokojna rozmowa pomaga im opanować strach i stres związany z wizytą.

Nosząc maskę, gogle i przyłbicę lekarz ma utrudnioną możliwość nawiązania kontaktu wzrokowego z dzieckiem i komunikacji, a także głos osoby noszącej maskę jest tak zmieniony, że dziecku trudno jest rozpoznać dentystę.

Wreszcie, sama obecność opiekunów, z którymi dentysta dziecięcy musi współpracować, zwiększa możliwość transmisji wirusa. W warunkach pandemii ograniczanie ryzyka kontaktu i potencjalnego zakażenia w trakcie wizyty stomatologicznej wskazuje na nową zasadę: jeden rodzic/opiekun towarzyszący dziecku.

Obecność uspokaja

W przypadku dzieci niechętnych do współpracy/niespokojnych, z wysokim poziomem lęku stomatologicznego obecność rodziców jest konieczna, gdyż obce otoczenie, stosowanie środków ochrony indywidualnej przez lekarza może dodatkowo zwiększyć strach i niepokój.

Duże znaczenie ma odpowiednie przygotowanie dziecka do wizyty w czasie pandemii, wytłumaczenie roli i pokazanie na fotografiach jak w obecnych warunkach wygląda zespól stomatologiczny, aby młody pacjent oswoił się z nową sytuacją i miał szansę zadać pytania, aby złagodzić obawy i pokonać lęk przed nowym, nieznanym dotąd środowiskiem gabinetu stomatologicznego.

Warto więc, już dziś zadbać o zdrowie jamy ustnej swoich pociech. Zapraszamy wszystkich Małych (jak i Dużych) Pacjentów na badanie kontrolne jamy ustnej.

Zapraszamy!

dr n. med. Aneta Olszewska